معرفی زعفران زینتی

این جنس بومی مدیترانه و آسیای صغیر است، گل ها به رنگ آبی، بنفش، سفید، زرد بارگه های تیره در انتهای ساقه ظاهر می شوند. گونه های زعفران از نظر باغبانی به عنوان پداژه های گل دهنده پاییزی، زمستانی و در بهاری مهم می باشند. البته مهمترین گروه، گونه ها و رقم هایی هستند که در بهار گل می دهند. از این گل به عنوان گیاهی باغی و گلدانی استفاده می شود. 

C. sativus  (گونه خوراکی) نماینده اصلی گروه پاییز گل می باشد که از کلاله های خشک شده نارنجی رنگ متمایل به قرمز این گونه، زعفران تولید می شود که کاربردهای گسترده ای دارد، به عنوان مثال در غذا، دارو، رنگ سازی، نساجی و نیز ادویه و در عطرسازی استفاده می شود.

زعفران دارای پداژه پوشش دار و غنی از نشاسته است. این پداژه بخشی از ساقه، بین پایین ترین برگ غلافی و نخستین برگ حقیقی را تشکیل می دهد. شکل پداژه از مسطح، تخم مرغی شکل تا کروی متغیر است. پوشش، قاعده های برگ های حقیقی و برگ های غلافی (فلس ها) را شامل می شود.

زمانی که پداژه ها به صورت سطحی و در عمق کم کاشته می شوند، پداژه جدید ریشه منقبض شوند تولید می کند که در طی مراحل بعدی پداژه، عمق آن ثابت می ماند. به این ترتیب ریشه منقبض شونده باعث کشیدن راحت پداژه به سمت عمق خاک می شود. گاهی ریشه ها با عملکرد دوگانه در جذب و کشش در قاعده پداژه مادری ظاهر شده، ایفای نقش می کنند. ریشه ها به طور معمول بدون انشعاب بوده، دارای ریشه های مویین می باشند.

برگ ها ممکن است همزمان با گل ها (سینانتوس) و یا پس از گل ها ظاهر شوند (هیسترانتوس). نوع اخیر اغلب پاییز گل هستند، چون برگ ها در بهر ظاهر می شوند. قاعده برگ ها، پس از توسعه غلاف به صورت کلاهکی روی پداژه ها را پوشش می دهند. پهنک برگ ها باریک و خطی و نیزه مانند است. بیشتر برگ ها دارای شیار مرکزی و کاملاً مشخص هستند که در پشت به صورت برجسته و با شیار سطح رویین برگ مطابقت دارند. عرض برگ ها بین ۲/۱ و ۳/۱ سانتی متر و طول آنها بین ۵/۲۲ تا ۶۰ سانتی متر می باشند. تنوع رنگ، ساختار، اندازه و تعداد برگ ها در طبقه گیاه شناسی اهمیت دارد.

ساقه گلدهنده بخشی است بین پداژه جدید و تخمدان، این ساختار به وسیله برگ های حقیقی و غلاف دار محافظت می شود. طول ساقه بین ۳/۱ تا ۵/۲ سانتی متر در زمان کاشت است و تا ۵ سانتی متری طویل می شود. در سطح زمین ظاهر نمی شود تا به مرحله میوه دهی برسد و کپسول ها بالا بیاید. در این حالت و در نهایت، طول ساقه گل می تواند به ۱۵ سانتی متر برسد.

گلپوش شامل ۲ چرخه است که هر چرخه دارای ۳ گلبرگ نما است و در قاعده به صورت لوله گلپوش به هم ارتباط دارند.

رشد و نمو گلدهی: در شرایط تولید، ۲ چرخه رشد و نمو اصلی برای زعفران وجود دارد. چرخه زعفران های بهار گل و چرخه زعفران های پاییز گل، که به طور جداگانه بحث می شود:

زعفران های بهارگل

پداژه های زعفران های بهار گل باید در پاییز کاشته شوند. گل انگیزی و نمو در طی تابستان صورت گرفته و تشکیل گل آنها از اواسط بهمن تا اواسط فروردین است. برگ های حقیقی پس از گلدهی شروع به توسعه و رشد می کنند و اواسط اردیبهشت تا اواسط تیر، برگ ها علایم پیری را نشان می دهند. پداژه ها از اواسط خرداد تا اواسط مردادماه برداشت می شوند. مواد کاشت نیاز به تیمار حرارتی خاصی در ماه های تابستان دارد

زعفران های پاییز گل و زمستان گل

پداژه های زعفران های پاییز گل و زمستان گل از اواسط تیر تا اواسط مهرماه کاشته می شوند. زمان گلدهی بین اواسط شهریور تا اوایل بهمن ماه است. برگ ها در زمان گلدهی ممکن است وجود داشته باشند (سینانتوس) و یا وجود نداشته باشند (هیسترانتوس). در گونه های اصلی این گروه، C. sativus  وجود دارد که به عنوان Sub-hysteranthusطبقه بندی می شود، به طوریکه گلدهی پیش تا پس از ظهور برگ انجام می شود. این گونه زمانی که قطر پداژه آن حداقل ۱ سانتی متر است گل می دهد.  پس از گلدهی فعالیت داخلی روی تشکیل پداژه های جدید متمرکز می شود.

پداژه ها در اواسط خردا دماه برداشت می شوند و در این حالت وارد دوره خفتگی می شوند.

چرخه های گلدهی بهاره و پاییزه را که توصیف شد دوره یکساله می نامند اما چرخه کلی از شروع رشد پداژه تا پیری، ۳ سال طول می کشد.

پداژه انواع بهار گل باید محیطی برابر ۵ سانتی متر داشنه باشند. نیاز اصلی برای گلدهی، تباوب دمای گرم –سرد –گرم است. برای گل آغازی و نمو گل، دمای ۱۷ تا ۲۳ درجه سانتی گراد لازم است. گل انگیزی و تمایز در زعفران خوراکی به ثابت شده است. پداژه ها از نظر محیطی باید بزرگتر از ۴/۳ سانتی متر باشند.

رشد و گلدهی زعفران به وسیله عوامل ژنتیکی و محیطی کنترل می شود. مهمترین عامل محیطی دما می باشد. دوره سالانه دما برای زعفران های بهار گل، تناوب گرما گرما –سرما –گرما است. تشکیل پداژه به وسیله سرمادهی و روزهای بلند انگیخه می شود. رشد پداژه ها در دوره دوم رژیم دمایی به عنوان مثال از اوردیبهشت تا اواسط خردادماه اتفاق می افتد. تمایز گل در خاک در دوره تابستان و هم در طی دوره انبار خشک انجام می شود. دما باید بین ۱۷ و ۲۳ درجه سانتی گراد باشد.

دوره سالانه برای گونه اهی پاییز گل مانند زعفران خوراکی، تناوب گرم –سرد –گرم است . البته بزرگ شدن پداژه همراه با گلدهی و یا چند هفته پس از آن یعنی در دوره سرما، انجام می شود. تمایزیابی در طول تابستان صورت می گیرد.

نور نه تنها برای فتوسنتز نیاز است، بلکه در گلدهی نیز موثر است. زیرا کیفیت گل را تحت تاثیر قرار می دهد. رطوبت برای توسعه ریشه و پداژه ضروری است.

نیازها: زعفران ها در دامنه وسیعی از خاک ها رشد می کنند، اما باید زه کشی خوبی داشته باشد. خاک های شنی و لومی شنی با بیش از ۲ درصد ماده آلی مناسب هستند و تولید پداژه های با کیفیت بالا را تضمین می کنند. پداژه های کاشته شده در خاک های رسی یا رسی خاص اغلب دارای ریشه های با توسعه کم هستند. PH  مناسب هیچ گاه دقیق تعیین نشده است، زیرا همیشه زعفران ها پس از لاله و نرگس ها در سیستم تناوب در هلند قرار گرفته است. این جنس PHبین ۶ و ۷ را ترجیح می دهند.

زعفران خوراکی نیاز به خاک غیر حاصلخیز دارد، بر این باور که خاک غنی رشد رویشی گیاه را افزایش می دهد.

تامین آب مورد نیاز در طی رشد ضروری است. زیرا زعفران ها در کشت مزرعه ای پیش از استفاده از زمین برای کاشت لاله ها و نرگس ها کاشته می شوند. آب برای جوانه زنی پداژه های زعفران خوراکی و نیز برای توسعه پداژه های جدید لازم و ضروری است.

گل زعفران به آفتاب کامل و سایه جزیی نیاز دارد. مناطق سایه دار باید حداقل ۴ ساعت در روز آفتاب داشته باشد. از نظر دما زعفران برای رشد به دمای خنک نیاز دارد.

استفاده از خاکپوش برای زعفران های بهارگل ضروری است و کاشت عمیق پداژه ها برای مقاومت زمستانه بسیار مهم است.

افزایش: زعفران به وسیله بذر و پداژه قابل افزایش است.

بذر: افزایش به وسیله بذر فقط برای تهیه رقم های جدید یا برای گونه هایی است که تعداد می پداژه جدید تولید می کنند. بذرها در اوایل شهریور در گلدان ها یا در بسترهایی با عمق ۲ سانتی متر کاشته می شوند. به ندرت آویخته ها (دراپرها) ظاهر می شوند. پداژه های بسیار کوچک پس از سال اول یا سال دوم برداشت می شوند. برخی از پداژه ها در سال سوم گل خواهند داد اما اغلب آنها برای گلدهی نیاز به ۴ سال رشد دارند.